Inventarisatie risico's
Inleiding
Om het weerstandsvermogen te kunnen beoordelen, is naast de beschikbare weerstandscapaciteit ook inzicht nodig in de omvang van de risico’s waarmee in de begroting geen rekening is gehouden en waarvoor geen verzekeringen zijn afgesloten. Deze risico’s worden aangeduid als de benodigde weerstandscapaciteit. Hier worden die risico's bedoeld waarvan de financiële omvang (nog) niet of slechts bij benadering bepaald kan worden en waarvan het niet zeker is of, en zo ja, wanneer het risico zich voordoet. Indien het risico wel concreet getaxeerd kan worden, dan is het ook mogelijk hiervoor een voorziening te vormen.
De kans dat de risico’s zich gelijktijdig voordoen is klein. Mede daardoor is bij elk risico zo goed mogelijk geprobeerd aan te geven welk financieel gevolg dat risico kan inhouden. Ook is er een inschatting gemaakt van de kans dat het risico zich voordoet. De omvang van het risico is te berekenen door het geraamd bedrag te vermenigvuldigen met de risicokans (risico = kans x gevolg).
Ontwikkelingen
COVID 19
De uitbraak van het coronavirus heeft mondiaal geleid tot een recessie in 2020. De verwachting is dat in het tweede halfjaar van 2021 geleidelijk economisch herstel plaatsvindt en de investeringen van bedrijven zich herstellen. Een volledig economisch herstel is pas mogelijk wanneer de vaccinatiegraad de grens van 75 % zal overschrijden
.
In onze gemeente loopt de afname van ruimte op onze bedrijventerreinen nog volgens de verwachting. Het is onzeker hoe de ontwikkeling van de werkeloosheid zich de komende jaren zal gaan ontwikkelen en of deze gelijke tred houdt met de landelijke ontwikkelingen.
Vooralsnog lijkt het erop dat wij ook in 2021 gaan uitkomen met de extra middelen die toegekend worden in het kader van steunmaatregelen wegens COVID 19. Daarom nemen wij geen bedrag op in de herziene risico-inventarisatie. Wel zullen wij zo nodig onze begroting structureel bijstellen indien dit nodig blijkt te zijn.
Invoering Omgevingswet
Naar verwachting treedt de Omgevingswet in het jaar 2022 in werking. Het is een wetswijziging die vergelijkbaar is met de decentralisaties in het sociaal domein. Vooralsnog denken we de wijzigingsoperatie binnen de huidige begrotingsbezetting en middelen uit te kunnen voeren. Er wordt een nieuwe Digitaal Stelsel Omgevingswet ingevoerd (DSO). Alle digitale informatie is straks op één plek te vinden: het omgevingsloket. Via dit loket kan iedereen inzien wat mag en wat niet mag volgens de Omgevingswet.Tegelijkertijd treedt ook de Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen in werking. Dit kan betekenen dat er meer verantwoordelijkheid komt te liggen bij de aannemer bij het bouwen van bouwwerken. Het toezicht wordt uitgevoerd door private partijen. De gemeente is verantwoordelijk voor de handhaving. Er is meer tijd nodig voor de afstemming met verschillende partijen als er sprake is van een claim.
In 2021 hebben we projectkosten opgenomen in de begroting. Bij de invoering van deze nieuwe wetgeving in 2022 bestaat het risico dat we extra (structurele) middelen nodig hebben vanaf 2022.
Dit zullen wij dan meenemen bij de opstelling van de begroting 2022. Mede daarom houden wij vooralsnog geen rekening met een bedrag in de risico-inventarisatie.
Risico's
Bij de samenstelling van de jaarstukken 2020 hebben we wederom de halfjaarlijkse risico-inventarisatie uitgevoerd. Daarbij bepalen wij voortaan het risicobedrag door een vermenigvuldiging van het schadebedrag met de kans dat het risico zich voordoet. Deze manier van berekenen heeft als voordeel ten opzichte van de Monte Carlo methode de eenvoud van de systematiek en is daardoor ook beter te volgen. Deze aanpassing doen we vooruitlopend op de actualisatie van ons risicomanagement. In het laatste kwartaal 2021/begin 2022 bieden we u de nota risicomanagement aan.
Onderstaand treft u een totaaloverzicht van de risicobedragen per gecategoriseerde groep aan.
Overzicht berekening risico’s
Bedragen x € 1.000 | Bedrag | Kans | Risico |
|---|---|---|---|
1) Aansprakelijkheid | 1.000 | 35% | 350 |
2) Rampen en calamiteiten | 500 | 25% | 125 |
3) Verbonden partijen | 4.000 | 30% | 1.200 |
4) Open einde regelingen | 2.500 | 75% | 1.875 |
5) Grondexploitaties | 0 | 0 | |
6) Stikstofbesluit | 500 | 40% | 200 |
7) Verzekeringen | 400 | 25% | 100 |
8) Overige risico’s | 1.000 | 50% | 500 |
Totaal | 9.900 | 4.350 |
Toelichting:
1) Aansprakelijkheid
De gemeente voert veel taken uit en loopt daarbij risico's. Bij het uitvoeren van taken is de gemeente aansprakelijk voor een tijdige en correcte uitvoering. Inwoners en belanghebbenden kunnen de gemeente aansprakelijk stellen als de gemeente deze taken niet goed uitvoert. De wettelijke regelingen zoals de Wet Dwangsom, de Wet Nadeelcompensatie en Schadevergoeding bij onrechtmatige overheidsbesluiten en het Burgerlijk Wetboek (onrechtmatige daad) zijn belangrijke grondslagen voor het aansprakelijk stellen van de gemeente.
De risico's van de organisatie worden beperkt door het beschrijven van de processen en daarin maatregelen op te nemen. Verder zijn (aansprakelijkheids)verzekeringen afgesloten tegen de financiële consequenties van mogelijke gebreken in de uitvoering van een taak.
Andere aansprakelijkheidsrisico's komen voor bij de grondexploitaties. Om risico's zo klein mogelijk te houden sluiten we overeenkomsten met de ontwikkelaars van gronden om o.a. planschade af te dekken.
2) Opvang bij rampen en calamiteiten
Landelijk is de Handreiking "Regionaal Risicoprofiel" opgesteld. De Wet op de Veiligheidsregio's verplicht de uitwerking van verschillende risicoprofielen. Dit profiel brengt de risico's van alle gemeenten in de regio Gelderland-Zuid duidelijk in kaart. Het gaat hierbij om risico's vanwege rampen, calamiteiten, klimaatveranderingen en besmettelijke ziektes die de volksgezondheid bedreigen.
3) Verbonden partijen
Een verbonden partij is een privaat- of publiekrechtelijke organisatie waarin de provincie of de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft. We benoemen in de paragraaf verbonden partijen van onze begroting een aantal risico's daarvoor. De deelnemende gemeenten delen de financiële gevolgen van de verbonden partijen.
In het afgelopen jaar is nogmaals gebleken dat de risico’s binnen de verbonden partijen aanzienlijk kunnen zijn. Met betrekking tot het toekomstig risico bij de overdracht van de stortplaats van Avri moet rekening worden gehouden met een behoorlijk risicobedrag. Daarom verhogen wij het totale risicobedrag voor de verbonden partijen tot € 4.000.000 met een kans van 30%.
4) Open-einde-regelingen
Het gaat bij de open-einde-regelingen vooral om regelingen en transities als de Wet Maatschappelijke Ondersteuning en de Jeugdwet. Hierdoor hebben de gemeenten een veel groter takenpakket gekregen met een open-einde-karakter en daardoor met meer risico's. Mede op basis van de cijfers in 2020 worden in 2021 tekorten verwacht op de begroting van deze posten. Daarom verhogen wij het bedrag binnen de risico-inventarisatie ten opzichte van 2019 met een bedrag van € 2.225.000 en een kans van 75%.
5) Grondexploitaties
Bij het opstellen van de grondexploitaties worden de risico's voor dat specifieke project geschat en in de grondexploitatie meegenomen. Is een geraamd bedrag niet nodig omdat het risico zich niet voordoet, dan valt het bedrag vrij ten gunste van het jaarresultaat. Daarnaast kunnen zich externe ontwikkelingen voordoen die niet project-specifiek zijn en buiten de invloed van de gemeente liggen. Dit zijn de algemene risico's waar de grondexploitatieberekeningen niet of ten dele in voorzien.
U kunt hier denken aan onverwachte en onvoorziene kostenstijging over de nog te maken kosten voor bouw- en woonrijp maken. De aanwezige reserve grondexploitaties dekt dit risico toereikend af. Het risicobedrag kan derhalve op nihil worden gesteld.
6) Stikstofbesluit
Het stikstofbesluit van de Raad van State van mei 2019 heeft aanzienlijke gevolgen hebben voor de uitvoering van bouwprojecten. Dit kan leiden tot vertragingen binnen de uitvoering van gemeentelijke projecten (grondexploitatie) maar ook binnen de particuliere sector. In deze laatste situaties zullen de legesopbrengsten omgevingsvergunningen geraakt worden en (tijdelijk) dalen. Voor beide aspecten wordt een totaal bedrag aan risico geschat van € 500.000 met een kans van 40 %.
7) Verzekeringen
In juni 2019 heeft het college ingestemd met het voorstel ‘Anders Verzekeren’ per 2020. Dit voorstel is gebaseerd op een doelmatigheidsonderzoek naar het verzekeringen pakket en de historie van schade gevallen. Dit vanuit de vraag of het evalueren van lopende verzekeringen en nagaan of schades met een structureel karakter via exploitatie en de meer middelgrote schades via het weerstandsvermogen gedekt kunnen worden. Dat bleek voor een reeks verzekeringen het geval te zijn en op basis hiervan wordt een bedrag opgenomen in de risico inventarisatie.
8) Overige risico's
Het gaat hierbij om een verscheidenheid aan risico's van calamiteiten, kwetsbaarheid of uitval van automatisering (privacy, datalekken, hacks), stagnering economie, personeelsrisico's, klimaatveranderingen, vergrijzing, het niet tijdig actualiseren van bestemmingsplannen, regels die wijzigen of anders geïnterpreteerd moeten worden zoals openbare orde, besmettelijke ziektes, etc. Zulke risico's worden waarschijnlijker, aangezien de samenleving hogere eisen stelt en complexer wordt.
Al geruime tijd wordt onderkend dat gemeenten waarschijnlijk te maken krijgen met een uitdagend vraagstuk op het gebied van de bedrijfsvoering, namelijk een groeiend tekort aan gekwalificeerd personeel. Veel gemeenteambtenaren gaan de komende jaren met pensioen. Dit zal leiden tot extra kosten voor werving en selectie en mogelijk een opwaartse druk binnen het loongebouw.