Aanbiedingsbrief

Aan de gemeenteraad,

Inleiding
Voor u liggen de jaarstukken 2020 van de gemeente Buren. Via de jaarstukken leggen we verantwoording af over de realisering van het voorgenomen beleid en de daarvoor ingezette middelen. De jaarstukken zijn van belang voor bestuurders, inwoners, maatschappelijke organisaties, bedrijven en andere overheden.
Onze jaarstukken bestaan uit een algemeen gedeelte met daarin de aanbiedingsbrief en de financiële beschouwingen, het jaarverslag en de jaarrekening.

In het jaarverslag vindt u respectievelijk de verantwoording over de strategische opgaven, de programmaverantwoording en paragrafen. In het onderdeel financiële beschouwingen treft u een analyse van het resultaat over 2020 aan. Hierin wordt een opsomming gegeven, voorzien van een uitgebreide toelichting, op de belangrijkste afwijkingen tussen begroting 2020 en de werkelijke cijfers.
In de jaarrekening treft u de balans met toelichting aan.

Coronacrisis
Bij het opstellen van de begroting 2020 had niemand verwacht dat het jaar zo anders zou uitpakken. Door de uitbraak van de COVID-19-pandemie belandde de hele wereld in een crisis. De coronacrisis heeft ook impact gehad in onze gemeente en op de gemeente Buren zelf. Allereerst natuurlijk op de gezondheid. Ook in Buren was deze impact zichtbaar door overlijdens en gezondheidsklachten. Daarnaast had (en heeft) de coronacrisis een enorme impact op de samenleving. Ineens was de samenleving anders ingericht. We moeten afstand houden, ondernemers dienden hun restaurant of winkel te sluiten en scholen werden verplicht op afstand les te geven.

Op het werk van de gemeente heeft de coronacrisis ook invloed gehad in 2020. Zo kregen we te maken met veel extra werk als gevolg van de landelijke ondersteuningsmaatregelen om de gevolgen van de crisis te beperken. We boden ook lokale ondersteuningsmaatregelen, bijvoorbeeld voor dorpshuizen. Ons werk moesten we zoveel mogelijk digitaal doen: medewerkers hebben het grootste deel van het jaar thuisgewerkt. Via verschillende raadsinformatiebrieven bent u op de hoogte gehouden van al onze werkzaamheden rond de aanpak van de coronacrisis. Gegeven de impact op de gemeentelijke organisatie is ervoor gekozen om in 2020 een aparte paragraaf toe te voegen aan de jaarstukken. Hierin treft u alle relevante aspecten wat betreft de gevolgen voor onze gemeente als gevolg van covid 19 aan.

Coalitieakkoord 2020-2022
Het jaar 2020 begon met de installatie van vier nieuwe wethouders op 21 januari, toen u ook het coalitieakkoord 2020-2022 vaststelde. Na een coalitiebreuk in het najaar van 2019 vormen sinds begin 2020 Gemeentebelangen Buren, PCG en CDA een coalitie. In het coalitieakkoord staat centraal dat de gemeente Buren zich de komende jaren wil ontwikkelen tot een sterke, zelfstandige gemeente met leefbare kernen. De coalitiepartijen willen een financieel robuuste gemeente, het herstel van het vertrouwen in het bestuur, maatwerk naar de kernen en ruimte voor inwoners en ondernemers.

Strategische opgaven
In 2020 stonden zes strategische opgaven centraal. Er zijn veel stappen gezet op deze onderdelen. Deze opgaven stelde u eerder vast in 2019:

1. Samen sterk in de regio.
2. Kerngericht werken
3. Duurzaamheid
4. Visie op transformatie sociaal domein
5. Omgevingswet
6. Visie op dienstverlening

Samen sterk in de regio
In het kader van de strategische opgave ‘Samen sterk in de regio’ startten we eind 2020 met de toekomstoriëntatie van de gemeente Buren. Bureau Berenschot onderzoekt daarin welke gemeente wij willen zijn en welke bestuurs- en organisatiekracht hiervoor nodig is. Deze toekomstoriëntatie is van groot belang voor de gemeente Buren in de komende jaren. De provincie Gelderland ondersteunt ons financieel bij dit traject.

Kerngericht werken
De relatie tussen inwoners en de gemeente verandert. Inwoners voelen zich betrokken bij hun samenleving, kern en buurt en denken mee over hun leefomgeving. Waar voorheen de overheid meer bepalend was, willen inwoners nu meer het heft in eigen handen kunnen nemen. De relatie tussen inwoners en overheid verandert. In september 2020 nam u daarom een besluit over de visie kerngericht werken. Dit is ook een centraal thema in het nieuwe coalitieakkoord. De kern van de visie is dat inwoners gezien, gehoord en erkend moeten worden. We startten daarom in 2020 met kernambtenaren.

Duurzaamheid
We willen de gemeente zo inrichten dat deze vanuit economisch, ecologisch en menselijk oogpunt gezond, aantrekkelijk en toekomstbestendig is. Daarvoor stelde u in 2020 onder meer de klimaatvisie Buren vast. Hierin staat hoe de gemeente Buren de komende jaren de energietransitie vorm gaat geven.

Visie op transformatie sociaal domein
Het grip krijgen op de kosten binnen het sociaal domein blijft een belangrijk aandachtspunt. Vooral in de jeugdzorg zien we (ook in de rest van Nederland) alsmaar toenemende kosten. Dit heeft ook grote invloed op het financiële resultaat van 2020. Het afgelopen jaar hebben we ingezet op het verbeteren en het kerngerichter maken van de zorg. Hiervoor stelde u de visie op het sociaal domein vast. Hierin staat onder meer dat we gaan werken met vier sociale kernteams.

Omgevingswet
In 2020 werd bekend dat de invoering van de Omgevingswet wederom uitgesteld is. De actueel verwachte invoeringsdatum is het jaar 2022. Dit betekent niet dat we stil zaten in 2020. We zijn doorgegaan met het verbeteren van processen en het maken van afspraken met partners over de in- en uitvoering. Daarnaast is de eerste fase van de omgevingsvisie afgerond.

Visie op dienstverlening
Een goede dienstverlening hangt nauw samen met de ervaren kwaliteit en bestuurskracht van een gemeente. Wij willen een klantgerichte gemeente zijn. In 2020 richtten we ons vooral op het zo goed mogelijk houden van onze dienstverlening ondanks de coronamaatregelen. Daardoor heeft het traject om te komen tot een visie op dienstverlening vertraging opgelopen. Wel zijn er een aantal verbeteringen in de dienstverlening opgepakt.

Programma’s
We hadden veel ambities voor 2020. Er zijn veel resultaten behaald. Van keuzes voor het bibliotheekwerk tot een besluit over de toekomst van Klokhuis in Maurik, en van een nieuw begraafplaatsenbeleid tot de keuze voor het realiseren van sporthal Lignum. Een belangrijke ambitie van de gemeente Buren is het realiseren van meer woningen. Hiervoor zijn in 2020 veel voorbereidingen getroffen. Zo stelde u een nieuwe nota Kostenverhaal vast. In de Regionale Woonagenda maakten we met de regio en provincie de afspraak dat we in de periode 2020 tot 2030 1.400 woningen bouwen. Er werden in 2020 ongeveer 100 woningen gebouwd.

Saldo jaarrekening 2020
Het resultaat van de jaarrekening is € 1.225.000 positief. In de financiële beschouwingen lichten we het rekeningresultaat, en de belangrijkste afwijkingen van het begrootte resultaat over 2020, uitgebreid toe. Daarbij is aangegeven of deze afwijkingen een incidenteel of structureel karakter hebben.

Afrekeningen 2020 verbonden partijen
Nadat wij onze boeken over 2020 hebben gesloten zijn er een aantal jaarrekeningen over 2020 ontvangen van verbonden partijen. Uit deze jaarrekeningen blijken een aantal positieve afwijkingen ten opzichte van de door ons in de jaarrekening opgenomen bedragen. De belangrijkste afwijkingen hebben betrekking op de Avri (€ 200.000 voordelig), de veiligheidsregio VRGZ (€ 73.000 voordelig) en de omgevingsdienst ODR (€ 155.000 voordelig). In totaal komt daarmee in 2021 nog een bedrag van € 428.000 binnen. De genoemde bedragen zullen als een nagekomen baat in het resultaat over 2021 worden verantwoord.

Bestemming van het resultaat 2020
Het positieve resultaat over 2020 wordt mede veroorzaakt doordat een aantal specifieke budgetten voor incidentele projecten niet in 2020 zijn besteed. Dit omdat deze niet of niet volledig zijn uitgevoerd. Om er voor te kunnen zorgen dat deze projecten alsnog doorgang kunnen vinden, doen wij u een aantal voorstellen tot overheveling van deze budgetten naar het jaar 2021. In de bijlage treft u een overzicht van deze voorstellen tot een totaal bedrag van € 1.561.000 aan. Daarnaast is per voorstel een format met toelichting vanuit de organisatie toegevoegd.

Mocht u akkoord gaan met de overhevelingsvoorstellen dan leidt dit ertoe dat van het totale behaalde resultaat over 2020 ad € 1.225.000 een bedrag van € 1.561.000 moet worden bestemd ter dekking van de genoemde voorstellen. Dit betekent dat aan netto te bestemmen resultaat een bedrag van nadelig € 336.000 resteert wat ten laste van de algemene reserve wordt gebracht.

Ontwikkeling weerstandsvermogen
Per eind 2020 bedroeg de ratio van het weerstandsvermogen een factor van 1,06. Per eind 2019 was dit nog 1,98. Dit betekent dat de ratio in 2020 is teruggelopen en met een score van 1,06 nog net op een voldoende zit. Dit is vooral het gevolg van een toename van de risico’s bij de onderdelen verbonden partijen en open-einde regelingen binnen het sociaal domein. Voor een verdere toelichting hierop wordt verwezen naar de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing. Bij de begroting 2022 zullen wij voorstellen doen ter versterking van de weerstandsratio. Daarnaast zijn wij er een voorstander van om de algemene reserve voortaan weer als één reserve te tonen. Het berekenen van de ratio is geen abstracte wetenschap en heeft juist ten doel om het denken in risico's te versterken. Het afzonderlijk presenteren van een geblokkeerde algemene reserve voor het weerstandsvermogen geeft een signaal af dat daarmee de risico's in control zijn. Dit vinden wij geen correcte voorstelling van zaken en daarom zullen wij u bij de kadernota 2022 een voorstel doen om hiermee te stoppen.

Zero based budgeting
Het zijn van een financieel robuuste gemeente blijft een uitdaging voor de komende jaren. Dit is een belangrijke reden waarom we gestart zijn met het traject zero based budgeting. Via dit traject proberen we maatregelen in beeld te krijgen die de lasten mogelijk kunnen verlagen en de inkomsten kunnen verhogen. Het doel is u in staat te stellen keuzes te maken over de financiële toekomst en daarbij te zorgen voor een structureel sluitende meerjarenbegroting. Keuzes over de optimale samenstelling van het toekomstige takenpakket en het bijbehorende budget van de gemeente. Hierbij is er een duidelijk raakvlak met de eerder genoemde toekomstoriëntatie.

Uitdagingen
We stonden in 2020 voor veel uitdagingen. Met onder meer de gevolgen van een wereldwijde pandemie en toenemende kosten in het sociaal domein. Ondanks dat alles hebben we met elkaar veel bereikt in het afgelopen jaar. Daarmee zijn we er nog niet. We moeten blijven werken aan de financieel robuuste en zelfstandige gemeente die we willen zijn. Met ruimte voor inwoners en ondernemers.

Maurik, mei 2021,
College van burgemeester en wethouders van de gemeente Buren